Karaciğer 1200-1500g ağırlığında vücudun en büyük organıdır.Vücudun sağ üst bölgesinde kaburgaların arkasında diafragmanın altındadır.
Sağ ve sol loplardan oluşur.Sağ lop sol loptan altı kat büyüktür.
Safra yolları ise karaciğer içi ve dışı olmak üzere olarak ikiye ayrılır. İç portal alandan başlar sağ ve sol loplardan karaciğer içi safra yolları oluşur.Karaciğer hilusunda her iki kanal birleşir birleşik kanalı oluşturur.Birleşik kanal düodenuma doğru ilerlerken safra kesesi ile bağlantıyı sistik kanalla yapar.Koledok kanalını oluşturur ve ampula vater den düodenuma açılır.Safra kesesi 9cm uzunluğunda 50ml kapasiteli armut şeklinde bir organdır.
Karaciğer Parankim hastalıları ;
* Fulminant Hepatik yetersizlik; karaciger fonksiyonlarının birden ve ağır şekilde bozulması ,ağır yaygın karaciğer nekrozu ile oluşur.
– Sebepler
– İnfektiv – Hepatit A,B,C,D,E -Herpes simplex
* Toksik ve ilaç -Halothan, İzoniazid,rifampisin, Antidepresan ,Non-steroıdanti-inflamatuvar ilaçlar,Valproıc asid, Paracetamol(aşırıdaz),Mantar zehirlenmesi,
· İskemik- iskemik hepatit,Cerrahi şok, Akut Budd-Chiari send.
· Metabolik- Wilson hast.,Gebelikte yağlıkaraciğer ,Reye send.
· Seyrek görülenler- Yaygın malign invazyon, ağır bakteriyel infeksiyon
*Kronik Karaciğer hastalıklar;
Kronik Aktif hepatit ,
· Hepatit B
· Hepatit C
· Lupoıd
· Wilson Hast.
· İlaç
· Alkol
· Alfa-1-antitripsin
· Citomega virus
· Rubella gibi nedenlerle oluşabilir. Histopatolojik olarak kronik persistan hepatit, kronik lobuler hepatit,kronik aktiv hepatit sınıflara ayrılır.
Karaciğer parankim hastalıkları sonunda karaciğer sirozu gelişebilir.
KARACİĞER SİROZU
Yaygın fibrozis ve nodül formasyonu ile oluşan anatomopatolojik oluşumdur. Etyolojik faktörler çeşitli ancak sonuç aynı yani sirozdur.
Sirozda etyoloji ve tedavi
Etyoloji | Tedavi |
Viral hepatit (B,C,D) | ?Antiviral |
Alkol | Alkol bırakılması |
Metabolik | |
Aşıdemir yüklenmesi | Kan alınması ,desferriaxamin |
Bakır yüklenmesi(Wilson hast.) | Penisillamine |
Alfa-1-Antitripsin yetmezliği | ?Transplantasyon |
Tip lV Glicogenesis | ?Transplantasyon |
Galatozamia | Süt ve süt ürünlerinin kesilmesi |
Tırosinamia | Tirozin alınmaması,tranplantasyon |
Kolestasiz(safra yolları) | Safra yolları tıkanıklığını gidermek |
Hepatik ven tıkanıklığı | |
Budd-Chiari send. | Ven tıkanıklığının giderilmesi |
Kalp yetmezliği | Kalp tedavisi |
İmmunulojik (Lüpoıd hapatit) | Prednizolon |
Toksin ve ilaç | Hangi ilaç olduğunu tespit et ve kes |
İndian Çocukluk Hast. | |
Kriptojenik | ? Penisillamine |
KARACİĞER TÜMÖRLERİ
Karaciğerin iyi kötü huylu tümörleri olabilir. Kökeni için de primer ve sekonder tümörler olabilir. Sekonder tümörler primer tümörlerin 30 katı kadar fazladır.
Primer karaciğer tümörler
Malign | Benign |
Hepatosellüler | Adenoma |
Hepatosellüler kanser | |
Fibro-lameller | |
Hepatoblastoma | |
Safra yolları | Adenoma |
Safra yolları kanseri | Cistadenoma |
Karaciğer ve safra yolları kanser | Papillamatozis |
Cistadenokanser | |
Mesodermal | Hemangioma |
Angiosarkoma | |
Sarkoma | |
Diğer | Mezenkimal |
Hamartoma | |
Lipoma | |
Fibroma |
Etyoloji de hepatit B ,Hepatit C pozitiv kronik hepatitler ,siroz, olgularında karaciğer kanseri olasılığı oldukça fazladır.
SAFRA YOLLARI HASTALIKLARI
Safra tuzları, bağlı bilirubin,kolesterol,fosfolipitler ,proteinler ,elektrolitler ve su karaciğer hücrelerinden kanaliküllere atılır.Kanaliküller sağ ve sol loptaki safra kanallarını bu kanallarda birleşerek birleşik kanalı oluşturur distalde sistik kanal yoluyla safra kesesine bağlanır daha aşağıda da koledok kanalı oluşur ve ampulla Vater den düodenuma açılır. Safra yolları hastalıkları da bu anatomik yapının her hangi bir yerinde oluşacak patolojilere neden olur. Oluşabilecek patolojilere bağlı gelişen klinik ve laboratuvar tabloya kolestazis denir. Safranın düodenuma akmasının engellenmesi ile safra yollarında ve karaciğer de birikmesi söz konusudur.
Kolestazis nedenleri ; karaciğer içinde primer biliyer siroz , toksik hepatitler, Karaciğer dışı taş ,tümör, benign darlıklar , kistik hastalıkları gibi nedenlerdir.
TEDAVİ;
Kolestazise neden olan sebep tam olarak ortaya konulmalı bu nedene uygun tıbbı ,endoskopik, cerrahi tedaviler uygulanabilir.
SAFRA KESESİ HASTALIKLARI
Safra kesesinin en sık görülen hastalığı safra taşı ve taşlı kolesistittir. Özetlemek gerekirse semptomatik safra taşı en kabul edilen tedavi cerrahidir. Bu gün tercih edilen yöntem ise laparoskopik kolesistektomidir.Bu tedavileri ret eden hastalarda kırma veya taş eritme tedavileri denenebilir.
Safra Kesesi Taşları
Safra kesesi karaciğerin altındaki özel yerinde yerleşmiştir.Karaciğer tarafından üretilen ( safra kesesi,safranın üretildiği yer değildir) sarı-yeşil renkli safrayı depolar.Yemekten sonra,safra kesesi ,safrayı ince barsağa salgılayarak yağların sindirimine yardımcı olur.
Safra taşları;safra kesesi içinde oluşan kollesterol kristalleri, pigment materyallerinin yapışarak kümeler oluşturmuş halleridir.
Niçin safra taşları oluşur ?
Bazı safra bileşikleri (kollesterol gibi )safrada kolaylıkla çözünmez.Bileşikler çok fazla olduğu zaman ,çökerek sert kristaller oluştururlar.Bu yapılar birleşip yapışarak safra taşlarını oluştururlar.
Tüm safra taşları aynı mıdır ?
Hayır.Farklı safra taşları tipleri vardır.Safra bileşimindeki çökelmeye yatkın maddelere bağlıdır.Keza,taşların büyüklükleri ve şekli çeşitlidir.
Safra taşlarının % 90’ı Kollesterol safra taşlarıdır.Diğerleri bilurubin safra taşlarıdır. (Bazı kan erime hastalıklarında sıktır )
Safra taşı sık görülen kişiler kimlerdir ?
Genellikle 4 F kuralı vardır ( Fatty,Fourty,Female,Fair )Sarışın (kumral) tenli,40 yaşını geçmiş,kilolu,çok doğum yapmış kadınlard daha sıktır.
Safra taşlarının belirtileri nelerdir ?
Hiç bir belirti vermeyebilir.(Asemptomatik safra taşları = Yaklaşık safra taşlarının % 80’nini oluşturur.Sessiz safra taşı adı verilir.)Belirtileri arasında ; şiddetli karın ağrısı,bulantı-kusma (özellikle yağlı bir yemekten sonra oluşur )
Safra taşı kese dışına çıkıp safra yollarına düşmüşse ;bu belirtilere üşüme titreme,ateş,sarılık eklenebilir.
Gaz ve hazımsızlık safra kesesi taşı ve safra kesesi hastalığı belirtisi değildir.
Teşhis
Ultra sonografi ile kolayca teşhis konulur. Genellikle başka bir problem araştırılırken tespit edilir.
Tedavi :
Sessiz taşlara tedavi gerekmez.
Belirtiler görülen ,iltihaplanma görülen,hele hele sarılık meydana getirmiş safra kesesi taşları mutlaka alınmalıdır.
2 yöntem vardır:
1-Açık safra kesesi ameliyatı :Karında nispeten geniş bir kesi yapmak gerekir.Hastanede 5-7 gün kalmayı gerektirebilir.
2-Laparoskopik Kolesistektomi: Laparoskop denilen bir cihazla karında küçük bir delik açılarak safra kesesinin alaınmasıdır.Cerrah tüm işlemi bir TV monitoründen görür.Karın adeleleri çok kesilmediğinden iyileşme süresi daha kısadır.
Diğer tedavi yöntemleri :
Operasyona engel bir durum mevcutsa,hasta operasyonu kabul etmiyorsa ,taş uygunsa çözücü (eritici tedavi) denenebilir.6 ay-1 yıl Tedavi sürer Tekrarlama şansı yüksektir.En iyi adaylar :Hafif belirtileri olan ve 1.5 cm den küçük safra taşları olan kireçlenme içermeyen taşları olan kişilerdir.
ESWL: ( TAŞ KIRMA TEDAVİSİ)
Ultra ses dalgası (ultrasonik) kullanılarak taşların parçalanmasına dayanır.Çok sık kullanılmaz.(bazı özelleşmiş merkezler dışında ) Birlikte safra taşı çözme tedavisi ( ilaç ) da verilir.
Korunma
Şişmanlık risk faktörüdür.Kişiler ideal kilolarına getirmelidir.Diğer yandan safra kesesi taşları için özel diyet yoktur.
Dr.Salih Derya Akın