Radyoterapi Rehberi
Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini yok etmek için yüksek enerjili x-ışınlarının veya diğer parçacıkların kullanılmasıdır. Kanseri tedavi etmek için radyasyon tedavisi verme konusunda uzmanlaşmış doktora radyasyon onkoloğu denir. Bir radyasyon tedavisi rejimi veya programı, genellikle belirli bir süre boyunca verilen belirli sayıda tedaviden oluşur.
Radyasyon tedavisinin amaçları nelerdir?
Radyasyon onkologları, kanser hücrelerini yok etmek ve yakındaki sağlıklı dokuya zararı sınırlarken tümör büyümesini yavaşlatmak için radyasyon tedavisi kullanır. Bazen doktorlar ilk kanser tedavisi olarak radyasyon tedavisini önermektedir. Diğer zamanlarda, insanlar ameliyattan sonra radyasyon tedavisi veya kemoterapi gibi ilaç kullanan tedaviler alırlar. Buna adjuvan tedavi denir. İlk tedaviden sonra kalan kanser hücrelerini hedefler. Tüm kanseri yok etmek mümkün olmadığında, doktorlar tümörleri küçültmek ve semptomları hafifletmek için radyasyon tedavisi kullanabilir. Buna palyatif radyasyon tedavisi denir. Palyatif radyasyon tedavisi basıncı, ağrıyı ve diğer semptomları azaltabilir. Amaç kişinin yaşam kalitesini yükseltmektir. Kanserli kişilerin yarısından fazlası bir tür radyasyon tedavisi almaktadır. Bazı kanserler için radyasyon tedavisi tek başına etkili bir tedavidir. Diğer kanser türleri, bir hastanın tedavi planı için 1’den fazla tedavi kullanan kombinasyon tedavilerine en iyi yanıtı verir. Örneğin, bu radyasyon tedavisi artı cerrahi, kemoterapi veya immünoterapiyi içerebilir.
Dış ışın radyasyon tedavisi türleri şunlardır:
Üç boyutlu konformal radyasyon tedavisi (3D-CRT).
Tipik olarak bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramalarından kanserin ayrıntılı 3 boyutlu resimleri oluşturulur. Bu, tedavi ekibinin radyasyon tedavisini daha hassas bir şekilde hedeflemesini sağlar. Bu genellikle, sağlıklı dokuya verilen zararı azaltırken daha yüksek dozlarda radyasyon tedavisini güvenle kullanabilecekleri anlamına gelir. Bu yan etki riskini azaltır. Örneğin, baş ve boyun kanseri için radyasyon tedavisinden sonra ağız kuruluğu yaygındır. Ancak 3D-CRT, ağız kuruluğuna neden olan tükürük bezlerindeki hasarı sınırlayabilir.
Yoğunluk modülasyonlu radyasyon tedavisi (IMRT).
Bu daha karmaşık bir radyasyon şeklidir. IMRT ile, her ışın boyunca aynı yoğunluğu kullanan geleneksel 3D-CRT’den farklı olarak radyasyonun yoğunluğu her alan içinde değişir. IMRT, tümörü hedefler ve sağlıklı dokuyu geleneksel 3D-CRT’den daha iyi önler.
Proton ışın tedavisi.
Bu tedavide x-ışınları yerine protonlar kullanılır. Proton, pozitif yüklü bir parçacıktır. Yüksek enerjide, protonlar kanser hücrelerini yok edebilir. Protonlar hedeflenen tümöre gider ve spesifik radyasyon tedavisi dozunu biriktirir. X-ışını ışınlarının aksine, tümörün ötesinde çok az radyasyon dozu vardır. Bu, yakındaki sağlıklı dokuya verilen hasarı sınırlar. Şu anda doktorlar belirli kanser türlerini tedavi etmek için proton tedavisini kullanıyor. Bu terapi nispeten yenidir ve özel ekipman gerektirir. Bu nedenle her tıp merkezinde bulunmaz. Proton tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinin.
Radyoterapiden sonra radyoaktif olacak mıyım?
Dış ışın radyoterapisi hastaları radyoaktif yapmaz. Radyoaktif implantlar (brakiterapi) veya radyonüklid tedavisi alan hastalar birkaç gün ila aylarca radyoaktif olabilir, ancak hastaneden veya radyoterapi tesisinden ancak güvenli olduğu düşünüldüğünde taburcu edilir. Hastane veya radyoterapi personeli, hastaları taburcu etmeden önce güvenlik talimatlarını verir. Bu tedavi türü hakkında daha fazla bilgi için lütfen brakiterapi bölümüne bakın.
» Teşhis prosedürleri ile karşılaştırıldığında radyoterapi ile radyasyon dozu farkı nedir?
Radyoterapide, tümöre verilen radyasyon dozu, tanısal röntgen muayenesi yapılan hastaların aldığı dozdan birkaç bin kat daha fazladır.
» Radyoterapi güvenli ve etkili midir?
Evet, radyoterapi köklü, güvenli ve etkili bir tedavi şeklidir. Baş ve boyun, beyin, meme, rahim ağzı, prostat ve cilt kanseri gibi kanserlerin semptomlarını iyileştirmek veya kontrol altına almak için her yıl milyonlarca hasta güvenli bir şekilde radyoterapi ile tedavi edilmektedir. Radyoterapi bazı iyi huylu hastalıklar için de etkili bir tedavi yöntemidir. Bununla birlikte, diğer kanser tedavileri gibi radyoterapi de yan etki potansiyeline sahiptir.
» Radyoterapinin yan etkileri nelerdir?
Radyasyon dozunun boyutuna ve hedef konumuna bağlı olarak hastalar yan etkiler yaşayabilir. Yan etkiler, sağlıklı dokuya radyasyon hasarını içerir. Tedaviye başladıktan sonraki birkaç gün içinde bazı hastalarda bulantı ve ateş, ciltte kızarıklık ve saç dökülmesi gelişebilir. Tedavi ilerledikçe bu belirtiler düzelecektir. Bazı hastalarda tedavilerinin ilerleyen dönemlerinde cilt hasarı gelişebilir. Tedavi bölgesine bağlı olarak hastalarda ağız ülseri ve ağız kuruluğu, akciğer iltihabı ve rektumdan kanama gibi yan etkiler gelişebilir. Tedaviden çok sonra bile radyoterapi bölgesinde geç etkiler gelişebilir.
» Tedavinin kalitesini ve güvenliğini sağlamak için ne gibi önlemler alınmaktadır?
Radyoterapi için özel tasarlanmış ekipman ve tedavi odaları kullanılmakta, doktorlar, medikal fizikçiler, radyasyon terapistleri ve ilgili sağlık profesyonelleri eğitimli ve niteliklidir. Radyoterapi tedavisine dahil olan tüm süreçlerin düzgün bir şekilde yürütüldüğünden ve doğru radyasyon dozunun doğru yere iletildiğinden emin olmak için kalite kontrolleri yapılmalıdır. Tüm radyoterapi ekipmanlarının düzgün çalışıp çalışmadığı düzenli olarak kontrol edilmeli ve doğru olduğundan emin olmak için verilen radyasyon dozu ölçülmelidir.
» Radyoterapi tedavisi üreme yeteneğimi etkiler mi?
Genel olarak, üreme organları ve hipofiz bezi tedavi alanına dahil edilmedikçe ve yüksek doz almadıkça radyoterapi tedavisi üreme yeteneğini etkilemez.
» Radyoterapi tedavisi gelecekteki yavrularımı etkiler mi?
Mevcut bilgiler, hastaların gelecekteki yavrularının radyoterapinin bir sonucu olarak herhangi bir sağlık etkisi yaşamadığını göstermektedir. Deneysel hayvan çalışmaları kalıtsal etkiler gösterse de, insanlarda radyoterapinin kalıtsal etkileri gösterilmemiştir.
» Hamile bir hasta radyoterapi alabilir mi?
Pelvisten uzakta bulunan kanserler, ancak radyasyon onkoloğu ile görüştükten sonra radyoterapi ile tedavi edilebilir. Pelvisteki kanserler dikkatli bir değerlendirme gerektirecektir. Doktorlar hastalarıyla radyoterapiye devam etmeyi, tedaviyi doğum sonrasına ertelemeyi, hamileliği sonlandırmayı veya alternatif tedaviyi kullanmayı tartışacaklar.
» Radyoterapi tedavisinin kansere yakalanma riskleri nelerdir?
Yetişkinlerde, radyoterapi sonucunda artan kanser riski genellikle çok küçüktür, çocukların kanser riski daha fazla artar. Baş ve boyun kanserleri gibi çoğu tedavi türü için risk düşükken, Hodgkin lenfoma gibi birkaç tedavi türünde risk nispeten daha yüksektir. Radyasyon onkologları kanser risklerini hastalarıyla tartışmalıdır.